VOA Magazine mei 2023: Ondernemen - Het tienpuntenplan

10 punten waar je aan moet voldoen wil je duurzaamheid laten slagen. Wat kun je doen?

Tekst: Linda Welther, cartoon: Sjaak Klunder.

Tuurlijk, we willen allemaal verduurzamen, maar waar beginnen we? Hoe voorkomen we dat we verzanden in loze, goedbedoelde pogingen of in greenwashing? De redactie vroeg het aan twee experts: Arnoud van Vliet, manager duurzaamheid bij Zeeman en Ruud Scheerder, directeur van RS Sustainability. 

Zeeman geldt voor de regio inmiddels als lichtend voorbeeld als het gaat om verduurzamen. Onder leiding van Arnoud van Vliet pakt de textielsuper jaar op jaar meerdere duurzaamheidsdoelstellingen op. Van milieu, arbeidsomstandigheden, leefbaar loon, tot het in kaart brengen van risico’s. Wat Arnoud betreft is er voor het bedrijfsleven geen weg terug: “Als je nu pas gaat nadenken over verduurzamen, ben je aan de late kant.” 
Adviesbureau RS Sustainability richt zich op maatschappelijk verantwoord ondernemen en inkopen, in het bijzonder van duurzame bedrijfskleding en persoonlijke beschermingsmiddelen. Eigenaar Ruud Scheerder is het roerend met Arnoud eens, maar benadrukt een praktische aanpak: “Werk in stapjes. Houd de balans tussen People, Planet en Profit in het oog. Als je weinig vet op de botten hebt, houd dan zeker rekening met die laatste P.”

Samen leverden de heren input voor wat we het tienpuntenplan noemen. Voldoet je bedrijf aan deze punten, dan heb je een aardige kans op succes. Maar… bereid je voor op een forse krachtinspanning.

1. Zorg dat je op een lijn komt
Of je nu werkt in een multinational, of een garage deelt met een paar compagnons, de volledige directie moet intrinsiek gemotiveerd zijn tot verduurzamen. Is dat niet het geval, dan komen jullie niet verder. Steek dus eerst de koppen bij elkaar.

2. Leg je voornemens vast
Staan de neuzen allemaal dezelfde kant op, leg jullie voornemens dan vast – al hoeft dit nog niet in een definitief beleidsplan. Goed voor de helderheid naar buiten toe. En het kan nodig zijn elkaar erop aan te spreken.

3. Stel haalbare en meetbare doelen
Als de intenties vastliggen, wordt het tijd voor een concreet plan. Een stip op de horizon waar je naartoe werkt. En die stip mag ook wat verder weg liggen.
Aan een concreet plan hangen haalbare doelstellingen. Verlaging van het energieverbruik, minder afval produceren, overstappen op een andere productievorm, meer reizen met het OV, vaker online vergaderen, noem maar op. 
Aan die doelstellingen kun je KPI’s koppelen, waarmee je meet hoe ver je bent gevorderd. Daaraan kun je weer een beloning koppelen. Een etentje voor het team. Een wisselbokaal. Een geldbedrag. Zeeman keert bonussen uit aan inkopers als ze in een vastgestelde periode een bepaalde hoeveelheid duurzaam materiaal hebben ingekocht. 

4. Focus op je corebusiness
Starten met verduurzamen is simpel. Er zijn tal van quick wins te halen: ledlampen, zonnepanelen, duurzame koffie, plastic bekers in de ban, de koffieprut laten ophalen, gerecycled papier gebruiken. Maar hoe dan verder?
“Kijk hoe je het meeste verschil kunt maken en waar je de grootste impact hebt”, zegt Ruud. “Zorg dat je relevant blijft als ondernemer”, zegt Arnoud. Het gaat erom dat je verduurzaamt binnen je primaire proces, daarover zijn de heren het eens. Dus als je dealer bent van fossiele auto’s en je plaatst zonnepanelen op je dak, dan zet dat eigenlijk geen zoden aan de dijk. Als je verder niets aan je bedrijfsvoering verandert, red je het niet. 

5. Laat je invloed geleden
Laat je invloed gelden bij de partijen met wie jouw bedrijf samenwerkt. Zeeman werkt al jaren volgens dit principe van due diligence (gepaste zorgvuldigheid). Arnoud: “Stel, je koopt textiel in in Bangladesh zoals wij, dan weet je dat daar risico’s aan kleven. Maar in plaats van je terug te trekken, kun je ook communiceren met de kledingateliers daar. Breng knelpunten in kaart en maak daar beleid op*. Zo lang je met ze samenwerkt, kun je invloed uitoefenen op hun situatie.”
Ook kleine ondernemingen kunnen hun invloed aanwenden. Een verhuurder kan korting geven aan gewenste huurders. Een zzp’er kan besluiten alleen nog artikelen te schrijven, illustraties te maken, of adviezen te geven aan opdrachtgevers die aan haar criteria voldoen. Ondernemers in een bedrijfsverzamelgebouw kunnen afdwingen dat de eigenaar duurzame koffie en apparatuur gebruikt, of eindelijk werk maakt van dat energielabel C.

6. Blijf realistisch
Maar niet elke ondernemer is in de positie om hoge ambities te hebben. Sta je er financieel beroerd voor, dan moet de rest van de wereld even wachten. Ruud: “Je business moet gezond blijven. Je kunt beter van de tien producten er drie verduurzamen en de andere zeven geleidelijk op een later moment, dan alles ineens. Wees niet bang te vertellen als iets niet kan. Zolang je maar niet gaat greenwashen...”

7. Zoek samenwerking 
Ga ervan uit dat het wiel altijd al ergens is uitgevonden, dus betrek kennis van buitenaf. Sluit je aan bij een collectief. Zoek de samenwerking op. Praat ook met klanten, met je bank, je gemeente. Zeeman krijgt rentekorting, omdat de bank weet dat ze verduurzamings-KPI’s hebben opgesteld. 

8. Motiveer je medewerkers 
Maak je medewerkers loyaal aan je doelstellingen en zorg dat ze weten waar het over gaat. Ruud: “Als je bedrijfskleding hebt aangeschaft van gerecyclede in plaats van virgin materialen – waarvoor bijvoorbeeld veel minder water en energie nodig is – maak dit dan duidelijk. Liefst in jip-en-janneketaal met concrete, tastbare voorbeelden.” 
En nog wat: om loyale medewerkers te krijgen en ze vast te houden, is het belangrijk dat er weinig verloop is. Dat vereist weer goed sociaal beleid.

9. Wees transparant over je bedrijfsvoering
Laat de buitenwereld weten waar je mee bezig bent. Daarmee kweek je begrip en vertrouwen, en bouw je credits op voor als dingen niet zo vlot gaan als je had gewild. Durf ook je dilemma’s te delen. Zeeman laat bijvoorbeeld weten dat er problemen zijn met gerecyclede materialen. De kwaliteit ervan is minder goed, de stof valt sneller uit elkaar. Vandaar dat het percentage gerecyclede stoffen minder hard stijgt dan gewenst.

10. Maak middelen vrij
Je hebt het vast al begrepen, maar verduurzamen doe je er niet even bij. Breng deze portefeuille onder bij een directielid. Of stel een duurzaamheidsmanager aan. En maak FTE’s of een percentage van de omzet vrij. Want als je het bijvoorbeeld belangrijk vindt dat je personeel af en toe vrijwilligerswerk doet, dan moet je ze daar wel gelegenheid toe geven. 

Een visionaire blik
Samenvattend: voor verduurzamen is tijd, moed, integriteit en een visionaire blik nodig. Je moet diep durven afdalen in de krochten van je bedrijfsvoering en ver vooruit kunnen kijken naar de marktontwikkelingen. Toch is er geen andere mogelijkheid, daarvan zijn de heren overtuigd. De rest van de wereld gaat namelijk door op de ingeslagen weg.
Twee laatste opmerkingen. Ruud: “Het kan gebeuren dat er in het begin wat omzet wegvalt. Maar door je nieuwe koers zul je weer andere opdrachten binnenhalen.” Arnoud: “Door te verduurzamen houd je je onderneming relevant en toekomstbestendig.” Aan de slag dus.

* Noot
Precies deze manier van opereren wordt verplicht als de wet Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van kracht wordt (die weer vooruitloopt op Europese regelgeving). Volgens deze wet moeten bedrijven voorkómen dat hun activiteiten negatieve gevolgen hebben voor zaken als mensenrechten, arbeidsrechten of het milieu. Niet elk bedrijf is daar al aan toe. Boskalis dreigde al met verhuizen.