VOA-Magazine juni 2024: De Confrontatie

Update: het ondernemersklimaat in Alphen

Tekst: Marco Beentjes, cartoon en foto’s: Peter Franken

In december 2022 publiceerde de VOA een eigen onderzoek naar het ondernemingsklimaat in Alphen aan den Rijn. De conclusie: het ging uitstekend. De vooruitzichten waren ook rooskleurig: 71 procent verwachtte verdere groei in 2023. Tot zover de momentopname. Als we de landelijke media sinds half vorig jaar moeten geloven kelderde dit vertrouwen ieder kwartaal met 8 tot 10 procent. Tijd voor een update: hoe is de situatie nu in ons vestigingsgebied?

Om antwoord te geven op deze vraag, ging de redactie van VOA Magazine de boer op om actuele verhalen van ondernemers in Alphen aan den Rijn op te halen. Daarbij een poging wagend om lokale problematiek los te koppelen van uitdagingen die landelijk spelen, al is dat onderscheid niet altijd even helder. Er kwamen thema’s voorbij als congestie van het energienet, infrastructuur, personeel en vergunningen. Genoeg om je druk over te maken, zou je denken. Desondanks gaf geen van de bedrijven die wij spraken het lokale ondernemersklimaat een lager cijfer dan een 7. Kennelijk is ondernemen in Alphen aan den Rijn zo gek nog niet.

Energiebehoefte
Als eerste spreken we Marco Pols van PreZero. Hij geeft het lokale ondernemersklimaat een 7: toch een ruime voldoende. En dat terwijl de afvalverwerker onlangs onverwacht €1.500.000,- extra moest investeren bij de bouw van een nieuwe bedrijfshal op De Schans 1 (De Vork). De reden was de extra energiebehoefte van de nieuwe balenpers in deze hal, energie die Liander niet in staat bleek te leveren. PreZero werd gedwongen om extra zonnepanelen, een accupakket en een aggregaat aan te schaffen, iets waar de directeur in eerste instantie behoorlijk ontstemd over was. “We hebben een grote investering naar voren moeten halen, en dat zal niet voor ieder ander bedrijf mogelijk zijn. Gelukkig hadden wij die mogelijkheid wel.” Inmiddels is Marco milder gestemd: “We hebben nu een mooi eindresultaat waar ik héél trots op ben.”

Marco Pols, PreZero

De ondernemer ervaart ook voldoende medewerking van het ambtelijk apparaat van de Gemeente Alphen aan den Rijn. “De accountmanager van de gemeente toont wel hart voor onze onderneming bij het behartigen van hun belangen. Ik ben positief over de medewerking binnen de mogelijkheden die zij hebben.” Met 42 vestigingen door heel Nederland, overziet PreZero het grotere plaatje. “De meeste problematiek op gebied van vergunningen is overal hetzelfde”, relativeert Marco. Hij constateert wel een duidelijke prioriteit voor woningbouw ten opzichte van bedrijfsmatige ontwikkelingen.

Tekort aan bedrijventerrein
In deze constatering staat hij niet alleen. Dennis van der Werff van Van der Werff Groep ziet die voorkeur voor woningbouw bij de gemeente ook en maakt zich daar uitgesproken zorgen om. “Er is een tekort aan bedrijventerreinen, met name in een wat specifiekere vergunningensituatie”, merkt hij op. Hij schetst de situatie op Rijnhaven-Oost tussen de Baronie en het water, waar nieuwe woontorens de grenzen van bestaand bedrijventerrein binnentreden. “Dat heeft consequenties voor naburige bedrijven die daar al jarenlang gevestigd zijn. Je kunt wachten op bezwaren van bewoners inzake bijvoorbeeld geluidshinder of geuroverlast. Bewoners en bedrijven gaan nu eenmaal niet altijd goed samen, waarbij het voortbestaan van een bedrijf op die locatie nu onder druk komt te staan.”

Dennis van der Werff, Van der Werff Groep

Desondanks ervaart ook Dennis geen negatieve houding van de Gemeente Alphen aan den Rijn ten opzichte van bedrijven. Al heeft hij moeite met de beperkingen die de provincie en landelijke overheid opleggen, waarbinnen de gemeente zich moet bewegen. En dan met name gezien de opgaves die er liggen in de bouw. “Er worden onvoldoende besluiten genomen om te versnellen in het bouwproces. De versnelde procedure in de Gnephoek lijkt nu op 7 jaar uit te komen in plaats van 9. Maar iedereen die weet wat de opgave is moet toch toegeven dat zelfs 5 jaar te lang is? Als je structureel wilt versnellen dan zal de Vereniging van Nederlandse Gemeenten het hele vergunningenklimaat moeten veranderen”, concludeert hij.

Niet-continue stroom werk
De combinatie van traagheid in processen en onderbrekingen in doorlooptijden leidt tot de bijzondere situatie dat een bedrijf als Van der Werff niet teveel werk naar zich toe wil trekken, ondanks dat dit werk in de huidige markt voor het grijpen lijkt te liggen. Wat op het eerste gezicht overkomt als een luxeprobleem - nee moeten zeggen tegen opdrachten -  blijkt noodzakelijk om op lange termijn in deze markt te kunnen overleven. Dennis: “In de bouwsector liggen veel opgaves qua verduurzaming, woningnood en netcongestie. Het is een uitdaging om het werk dat we hebben met de mensen die we hebben te kunnen uitvoeren. De niet-continue stroom werk zorgt voortdurend voor overlappende projecten. Daar valt niet tegenaan te plannen. Tegelijkertijd willen we er als bedrijf voor zorgen dat de mensen die bij ons werken plezier houden in het werk.”

Van de Van der Werff Groep stappen we over naar Van der Valk Avifauna. Joyce Galjé - van der Valk vindt de aandacht van de Gemeente Alphen aan den Rijn voor woningbouw begrijpelijk. “Maar”, merkt zij daarbij op, “het bijt ons bedrijf Van der Valk Avifauna ook niet. Daarbij heb ik zelf kinderen en vind ik het belangrijk dat er in de toekomst voor hen ook aanbod van woningen is. Medewerkers moeten ook wat kunnen kopen of huren als zij dat willen.”

Joyce Galjé - van der Valk, Van der Valk Avifauna

Personeelskrapte
Het Alphense ondernemersklimaat krijgt van Joyce het cijfer 7,5 toebedeeld. Dat cijfer is niet beduidend hoger of lager dan voorheen, maar redelijk constant. “We werken in Nederland met een bepaald systeem - en daar kun je van alles van vinden - maar aan de andere kant zijn de lijnen met de gemeente en andere ondernemers kort en weten we elkaar goed te vinden”, luidt haar mening. Van netcongestie heeft Van der Valk geen last, wel van de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt. Niet bij het aantrekken van jongeren, maar wel voor het middelmanagement, bij de rederij en in de keuken. Beroepsgerichte kandidaten blijken nog steeds schaars.

“Afgelopen kerstperiode hebben we geen buffetten kunnen draaien vanwege tekort aan keukenpersoneel”, vertelt Joyce. “We zijn dankbaar voor de inzet van Oekraïense vluchtelingen, en gunnen hen het beste in deze vervelende situatie, maar in hoeverre kan je daarop bouwen want zij zullen op enig moment aannemelijk weer terugkeren naar hun thuisland. We zien wel progressie: Eind vorig jaar hebben we veel jonge mensen aangenomen die inmiddels beter inzetbaar zijn. Ook hebben we een aantal nieuwe schippers kunnen vinden waarmee we de inzet van boten kunnen opvoeren. Fulltime middelmanagement blijft echter lastig te vinden.”

Afbouwen van maatregelen
Robert Menken van Menken Orlando is het meest positief van de ondernemers in dit artikel. Hij ziet zijn bedrijf dan ook groeien als kool. Wel ziet de snackproducent, als voorzitter van de bedrijvenvereniging op het ITC-terrein Hazerswoude-Dorp, dat niet ieder bedrijf er even goed voorstaat. “Er wordt erg veel gevraagd van ondernemers als het gaat om regelgeving en belastingmaatregelen. Stimulerende maatregelen vanuit de overheid worden afgebouwd, terwijl we in een fase zitten waarin we ondernemers juist hard nodig hebben om vooruit te komen. Zowel op het gebied van welvaart als op duurzaamheid. De tendens in de maatschappij is een beetje anti-bedrijfsleven, en dat is een domme ontwikkeling”, vindt hij.

Robert Menken, Menken Orlando

Ook onder de rook van Boskoop wordt geen boze vinger naar het stadhuis gericht. Integendeel: de bedrijvenvereniging op het ITC-terrein heeft een paar grote projecten lopen met de Gemeente op het gebied van energieverstrekking en vergroening, waarbij van beide zijden enorme betrokkenheid wordt getoond om zaken vooruit te bewegen. Ja, er zijn problemen met nieuwbouw i.c.m. energieleverantie. Enerzijds door gebrek aan capaciteit, anderzijds vanwege gebrek aan monteurs bij de energieleverancier, die bedrijven eenvoudig tot 2027 op de wachtlijst zet. En ja: het verlangen naar groen-gerelateerde bedrijven op deze plek zet andersoortige bedrijven in de wacht, en daarmee een rem op bredere economische ontwikkeling. Ook de logistieke ontsluiting door Boskoop is niet ideaal, zeker niet wanneer er ook meer woningbouw in deze regio moet plaatsvinden. Maar onderlinge, lokale verbinding lijkt hier de oplossing voor veel problemen.

Samenwerking
Zo wordt op het ITC-terrein een grootschalig energieproject opgezet om netcongestie te voorkomen, met een zonneweide en onderlinge afstemming van bedrijven op de energiebehoefte. Robert: “Door onszelf te organiseren op het bedrijventerrein zelf kun je als buren de handschoen samen oppakken. Hiermee gaan we de beperkingen in wet- en regelgeving te lijf, net als de stugheid bij Liander. Tegelijkertijd zorgen we voor een representatieve plek waarin we klanten ontvangen, maar ook lokale zaken regelen als biodiversiteit en waterberging.”

Dit voorbeeld van ondernemers die zich op een bedrijventerrein verenigen begint ook elders in Alphen aan den Rijn voet aan de grond te krijgen. Net als op het ICT-terrein hebben ook de ondernemers op De Schans 1 zich inmiddels verenigd om gezamenlijke belangen te behartigen. Specifiek op dat terrein staan verkeersveiligheid, collectieve verlichting en handhaving bovenaan de agenda. Het toont de veerkracht en de ondernemersgeest van ondernemingen in Alphen aan den Rijn, die meebewegen met de uitdagingen van dit moment. Een mooie ontwikkeling, waar de VOA overigens volledig achter staat, als overkoepelende organisatie en verbindend netwerk.

VOA-voorzitter Elles in ’t Veld over de verstandhouding tussen VOA en de Gemeente Alphen aan den Rijn:

“Zowel met het gemeentebestuur als met het ambtelijk apparaat is er veel contact en wordt er steeds meer samengewerkt. Zo nemen zowel wethouders als ambtenaren zitting in een aantal commissies van de VOA. Ook zijn er periodieke overleggen met burgemeester en wethouders en VOA bestuursleden. Vooral op de thema’s duurzaam ondernemen, bedrijventerreinen en arbeidsmarkt kunnen we elkaar goed vinden en proberen we samen tot oplossingen te komen voor de uitdagingen waar we vandaag de dag mee te maken hebben.

Ik heb mij laten vertellen dat dit redelijk uniek is, en dat zeker niet elke gemeente kan spreken van zo’n samenwerking tussen ondernemers en gemeente. Natuurlijk delen we niet altijd dezelfde mening en gaan er ook wel eens zaken minder goed. Zo hebben we lang moeten lobbyen voor een beter aanbestedingsbeleid, waar we de komende maanden gelukkig weer een aantal stappen gaan zetten. Ook hadden we de route naar en de keuzes omtrent de zero-emissiezone graag anders gezien. Maar ook daar proberen we nu gezamenlijk tot goede oplossingen te komen. Dat je soms een lange adem moet hebben, zagen we ook bij het parkeerdossier. Na 8 jaar onderhandelen was 1,5 uur gratis parkeren in de parkeergarages in het centrum van Alphen aan den Rijn een feit.”